19 lutego 2023 roku już po raz czwarty obchodziliśmy Dzień Nauki Polskiej, który jest wyrazem uznania dla dokonań rodzimych naukowców.
Święto Nauki Polskiej jest obchodzone w dniu urodzin Mikołaja Kopernika, jednego z najwybitniejszych polskich badaczy, znanego z interdyscyplinarnego zainteresowania nauką.
W tym roku, w dniu 19 lutego obchodzimy 550. rocznicę jego urodzin. Dzieło wybitnego astronoma „O obrotach sfer niebieskich”, które było wykładnią teorii heliocentrycznej, zrewolucjonizowało światową naukę. Kopernik zapisał się w historii także innych dziedzin, w tym m.in. ekonomii, prawa, medycyny czy kartografii.
Ustawa o ustanowieniu tego święta została podpisana przez Prezydenta RP 3 lutego 2020 roku. Jej projektodawcy zaznaczyli, że przez stulecia nauka stanowiła kluczowy impuls do rozwoju intelektualnego, społecznego i gospodarczego.
Warto wspomnieć, że 18 listopada 2022 r. Senat RP przyjął jednogłośnie uchwałę ustanawiającą 2023 Rokiem Mikołaja Kopernika. Senatorowie przypominają w uchwale, że w swoim najsłynniejszym dziele „De revolutionibus orbium coelestium” Mikołaj Kopernik przedstawił założenia heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego burzące ówczesny obraz świata.
Kalendarium
- 19 II 1473 W Toruniu, w domu kupca Mikołaja Kopernika i jego żony Barbary Watzenrode, przychodzi na świat ich najstarszy syn, Mikołaj Kopernik.
- 1483 Umiera ojciec Mikołaja Kopernika. Opiekunem przyszłego astronoma zostaje jego wuj, brat matki, Łukasz Watzenrode, który w 1489 r. zostanie obrany biskupem warmińskim.
- 1491 Ukończywszy szkołę przy kościele parafialnym św. Jana w Toruniu, Kopernik udaje się na studia do Krakowa. Ma 18 lat.
- 1491–1495 Czas studiów na Akademii Krakowskiej. Kopernik zaznajamia się z astronomią, medycyną, arytmetyką i geometrią.
- 1496 Dwudziestotrzyletni Mikołaj rozpoczyna studia prawnicze na uniwersytecie w Bolonii. Gruntowne wykształcenie w zakresie prawa kanonicznego ma przygotować go do kariery w strukturach kościelnych, planowanej przez wuja Kopernika, biskupa Watzenrodego. Kopernik wykorzystuje studia do pogłębiania zainteresowań astronomicznych, prowadzi też obserwacje nieba pod okiem profesora Domenico Mario Novarry.
- 1497 Kopernik zostaje członkiem kapituły warmińskiej i za pośrednictwem pełnomocników obejmuje kanonikat fromborski oraz związane ze swą nową funkcją dochody, które umożliwią mu kontynuowanie studiów i zainteresowań naukowych.
- 1500 Pobyt Kopernika w Rzymie na uroczystościach jubileuszowych. Mikołaj odbywa praktykę w kancelarii papieskiej i wygłasza publiczny wykład z matematyki.
- 1501 Kopernik powraca z Włoch do Fromborka, by prosić kapitułę warmińską o przedłużenie dalszej nauki. Po otrzymaniu zgody udaje się do Padwy, by przez kolejne dwa lata studiować medycynę
- 1503 Kopernik przenosi się z Padwy do Ferrary, gdzie w maju uzyskuje tytuł doktora prawa kanonicznego, po czym powraca do Prus Królewskich.
- 1504–1509Kopernik przebywa na dworze biskupa warmińskiego w Lidzbarku Warmińskim jako jego lekarz. Razem z wujem uczestniczy w zjazdach stanów Prus Królewskich w Malborku, Elblągu i Toruniu. W komnatach lidzbarskiego zamku przygotowuje Commentariolus zawierający pierwszy zarys teorii heliocentrycznej oraz łaciński przekład Listów obyczajowych Teofilakta Symokatty.
- 1509–1510 Kopernik opuszcza zamek w Lidzbarku i przenosi się na wzgórze katedralne we Fromborku. Mimo niechęci żywionej przez kapitułę do biskupa Watzenrodego, zostaje wybrany kanclerzem kapituły (8 XI 1510).
- 1510–1512 Opracowuje mapę Warmii i zachodnich granic Prus Królewskich, przeznaczoną na zjazd rady królewskiej w Poznaniu. Pełni urzędy kanclerza i wizytatora kapituły, zaś w 1511 r. powierzony mu zostaje urząd przełożonego kasy aprowizacyjnej.
- 1513 Kardynałowie zebrani na soborze lateraneńskim proszą Kopernika o opracowanie reformy kalendarza. Projekt, któremu astronom poświęcił kilka lat badań i obserwacji, choć dostarczony do Rzymu, nie został odnaleziony do dzisiaj.
- 1516–1519 Kopernik pełni urząd administratora dóbr kapituły warmińskiej. Zamieszkuje na zamku w Olsztynie, skąd zarządza rozległymi majętnościami w komornictwie olsztyńskim i melzackim nadzorując zasiedlanie pustych łanów oraz sprawując funkcje sędziego dla poddanych warmińskich.
- 1519 W związku z toczącymi się dyskusjami nad reformą monetarną Kopernik sporządza pierwszą redakcję traktatu o monecie i przedkłada ją stanom pruskim. Opracowuje też mapę zachodniej części Zalewu Wiślanego. Składa urząd administratora dóbr kapituły i powraca do Fromborka, by objąć urząd kanclerza.
- 1520 Trwa wojna Polski z zakonem krzyżackim, którego wojska w dniu 23 I palą Frombork, zmuszając kanoników do przeniesienia się na zamek w Olsztynie. Kopernik bierze udział w poselstwie do wielkiego mistrza krzyżackiego w sprawie zwrotu zagarniętego przez Krzyżaków Braniewa, ponownie zostaje administratorem dóbr kapituły i organizuje obronę Olsztyna przed spodziewanym atakiem ze strony krzyżackiej.
- 1521 Bezskuteczny atak krzyżaków na mury Olsztyna. Kopernik zostaje mianowany "komisarzem Warmii" w celu odzyskania z rąk krzyżackich posiadłości zagarniętych w czasie działań wojennych. Wraca do Fromborka, gdzie obejmuje urząd wizytatora.
- 1522 Na zjeździe stanów Prus Królewskich w Grudziądzu wygłasza opracowany przez siebie traktat o monetach.
- 1523–1524 Pełni urząd generalnego administratora biskupstwa, a także posła i kanclerza kapituły.
- 1524 Kopernik pisze list do Bernarda Wapowskiego, polemizujący poglądami astronoma norymberskiego Jana Wernera, zawartymi w jego traktacie O ruchu ósmej sfery. Z Wapowskim będzie również współpracować przy pracy nad mapą Królestwa Polskiego i Litwy.
- 1528 Opracowuje ostateczną wersję traktatu o monecie.
- 1528–1537 Pełni kolejno urzędy kanclerza, opiekuna stołu i wizytatora kapituły warmińskiej. W 1537 r. zostaje przedstawiony królowi jako jeden z czterech kandydatów na biskupa warmińskiego.
- 1538–1539 Biskup Jan Dantyszek posądza Mikołaja Kopernika o konkubinat i nakazuje mu zwolnić Annę Schilling, gospodynię.
- 1539 Z dalekiej Wittenbergi przybywa do Fromborka Jerzy Joachim Retyk, matematyk zafascynowany poglądami Kopernika, który nakłania astronoma do opublikowania De revolutionibus.
- 1541 Kopernik oddaje do druku rękopis De Revolutionibus.
- 1542 Dzięki zaangażowaniu Retyka w Wittenberdze ukazuje się drukiem książka Mikołaja Kopernika o bokach i kątach trójkątów De lateribus et angelis triangulorum, która weszła później w skład De revolutionibus. W grudniu Kopernik doznaje udaru mózgu i paraliżu lewego boku.
- 1543 W Norymberdze wychodzi dzieło Kopernika, bez jego zgody opatrzone zmodyfikowanym tytułem (De revolutionibus orbium coelestium) oraz pomniejszającą znaczenie treści przedmową pióra Andrzeja Osiandra.Kopernik umiera we Fromborku 24 maja i zostaje pochowany w tamtejszej katedrze.
- Kalendarium: źródło - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Wizerunki Mikołaja Kopernika
Historia Mikołaja Kopernika
Mikołaj Kopernik - wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię
Mikołaj Kopernik - WYBITNI POLACY W HISTORII
Ucz się z Kopernikiem [Jak działa astrolabium?]